„Drogi Kuku okrętowy!” - listy pisane przez uczniów z Bolesławca do kucharza okrętowego m/s Artur Grottger z okazji Dni Morza (35 obiektów)
Wraz z odzyskaniem niepodległości i uzyskaniem dostępu do morza otworzyły się nowe możliwości gospodarcze dla Polski. Kluczowym elementem polityki morskiej była budowa portu w Gdyni. Okres ten wiązał się z czasem globalnego kryzysu ekonomicznego, dlatego rząd potrzebował poparcia swoich działań w społeczeństwie. Wypracowane wtedy formy i metody kształtowania świadomości były bazą dla edukacji morskiej w trudnym czasie powojennym.
Najważniejszą z organizacji zajmujących się krzewieniem kultury morskiej w Polsce Ludowej była Liga Morska, kontynuatorka przedwojennej Ligi Morskiej i Kolonialnej. Reaktywowana 20.10.1944 r. organizacja swój zasadniczy cel, pogłębiania świadomości o znaczeniu morza, realizowała poprzez działalność wydawniczą (prasę, książki, materiały szkoleniowe), współpracę z radiem i telewizją, a także organizację wystaw i obchodów Dni Morza (Święta Morza). W 1953 r. Liga Morska została wcielona do Ligi Przyjaciół Żołnierza. Ponownie reaktywowana była w grudniu 1980 r. podczas II Kongresu Kultury Morskiej w Gdyni. Pod koniec 1986 r. działała w 26 województwach i liczyła około 10 tysięcy członków.
Liga Morska wspierała szkoły w realizacji programu edukacji morskiej dzieci i młodzieży, ułatwiając kontakt z załogami statków, czy wspierając działalność przyszkolnych kół Ligi. Miała również kształtować pozytywne cechy charakteru takie jak: odwaga, obowiązkowość, poczucie godności osobistej i narodowej oraz wiara we własne siły. Świetnym przykładem realizacji edukacji morskiej w sposób wielowymiarowy są działania szkoły podstawowej im. Jana Matejki w Bolesławcu, która była i nadal jest iście morską szkołą na Dolnym Śląsku.
W marcu 1962 r. dyrekcja placówki nawiązała współpracę z kapitanem statku m/s Jan Matejko. Dzieci mogły wejść na pokład, a załoga regularnie odwiedzała szkołę. Po każdej wizycie pozostawały pamiątki, które gromadzono w placówce. Były one podwaliną do powstania Szkolnego Muzeum Morskiego, otwartego 04.05.1965 r. Pod okiem pani Wandy Kulczyckiej, w prace muzealne włączali się chętnie członkowie szkolnego koła Ligi Morskiej. Patronat m/s Jan Matejko trwał do 10 czerwca 1986 roku – tak długo, jak statek pływał pod polską banderą. Dokładnie dwa lata później szkołę odwiedzili przedstawiciele innego statku Polskiej Marynarki Handlowej – m/s Artur Grottger. Z uczniami spotkali się kapitan i radiooficer. Następnego dnia na uroczystym apelu nastąpiło podpisanie umowy patronackiej. Umowa trwała do 1993 r., kiedy to statek został sprzedany.
Kilka dni po tych wydarzeniach, podczas lekcji, dzieci otrzymały od swoich nauczycieli zadanie napisania listów do załogi statku, w tym do kucharza Jerzego Podsiadłego, który po latach ofiarował otrzymaną korespondencję do Muzeum Miasta Gdyni.
W listach tych, uczniowie z klas 4-6 piszą o minionych odwiedzinach a także składają życzenia z okazji zbliżających się Dni Morza (Święta Morza). Dopytują o tajniki pracy kucharza okrętowego, jak radzi sobie z trudnymi warunkami pracy na statku, chorobą morską, sztormem. Pytają o sposób zaopatrywania w żywność na jednostce oraz o to, czy dieta okrętowa opiera się głównie na rybach. Jest to zadanie edukacyjne polegające również na nauce pisania listów, dlatego też zauważalne są pewne cechy wspólne pomiędzy nimi. Pomimo pewnych narzuconych założeń, niektóre dzieci próbują nawiązać więź z adresatem – opowiadają o sobie i proszą, aby ten odpisał. W ich treści często pojawiają się wewnętrzne frustracje związane z tym, co aktualnie ich trapi, jak na przykład niemożność posiadania kota, młodsze rodzeństwo, przegrana w konkursie morskim. Opowiadają także o swoich planach wakacyjnych, w dużej mierze związanych z polskim morzem oraz zachęcają do odwiedzin Bolesławca.
Dziecięce listy wpisują się w szersze trendy zainteresowania tematyką morską, geografią i dalekimi podróżami. Niektóre z nich odwołują się do popularnego w tym czasie programu telewizyjnego „Latający Holender”, który w latach 1967-1993 był ważnym narzędziem wychowania morskiego. Inne konfrontują swoje wyobrażenia o życiu marynarzy z filmem Przygody Pana Kleksa, który swoją premierę miał w 1986 r.– dzieci pytają, czy na okręcie jest tak wesoło, jak zostało to przedstawione w filmie.
Zachowane listy stanowią zapis fragmentu historii edukacji morskiej i epoki na krótko przed zmianą ustrojową w 1989 r. Potwierdzają również, że dziecięca ciekawość świata i problemy pozostają niezmienne, niezależnie od czasu w jakim przyszło im żyć.
Katarzyna Piotrowska
