Trudny rok 1945 w Gdyni (66 obiektów)

Na Kaszuby i Ziemię Słupską działania wojenne związane z postępami wojsk radzieckich i polskich dotarły z początkiem marca 1945 r. Pętla wokół Gdyni i Gdańska zaciskała się coraz ciaśniej wraz z postępem wojsk od zachodu. Armia Czerwona odnosiła szybkie sukcesy. Największe miasta tych regionów – Lębork, Kartuzy i Kościerzyna – zostały zdobyte do 12 03.1945 r. Jednak Niemcy silnie ufortyfikowali rejon Gdyni, określając go jako twierdzę – Festung Gotenhafen, której bronić miało 200 tys. żołnierzy wspieranych przed artylerię i liczne okręty wojenne, w tym ciężkie krążowniki. Mimo tego, po uzyskaniu planów niemieckiej obrony, marszałek Konstanty Rokossowski liczył na zdobycie miasta w jeden dzień. Bezpośredni atak na Gdynię rozpoczął się 19.03. Niemcy byli zdeterminowani i stawili silny opór na przedmieściach. Po zaciętych walkach o Demptowo, Chwarzno, Wielki i Mały Kack oraz Orłowo i Redłowo, 25.03 (po zdobyciu Sopotu i Oliwy, kiedy wojska niemieckie zostały podzielone na dwie izolowane od siebie grupy – gdyńską i gdańską) rozpoczął się ostateczny szturm na Gdynię. Czołgi Armii Czerwonej i polskiej 1. Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte wjechały do śródmieścia 27.03, a następnego dnia (po wycofaniu się oddziałów niemieckich na Kępę Oksywską) miasto było już wolne. 28.03. na gdyńską plażę wjechały trzy czołgi T-34 z polskimi flagami i dokonały symbolicznego aktu ponownych „zaślubin Polski z morzem”.

Do 4.04. trwały jeszcze zaciekłe walki o port i Kępę Oksywską, na której Niemcy zgromadzili ponad 30 tys. żołnierzy. Widząc jednak bezcelowość dalszego oporu, podjęli decyzję o ewakuacji wszystkich wojsk na Hel. Operacja nazwana „Walpurgisnacht” (pol. Noc Walpurgii – germańskie święto zmarłych i złych duchów) przeprowadzona w nocy z 4 na 5 04.1945 r. była jedną z największych operacji morskich na Bałtyku i objęła ponad 10 tys. żołnierzy i 30 tys. cywilów. 5.04. o godzinie 17:00 wojska radzieckie i polskie ostatecznie przejęły kontrolę nad Kępą Oksywską.

Rok 1945 w historii Gdyni jest także istotny w kontekście wielu kolejnych lat po zakończeniu wojny, w których miasto rodziło się na nowo w zmienionej rzeczywistości, przede wszystkim politycznej, ekonomicznej i społecznej. Miasto ocalało między innymi dzięki brawurowym akcjom B-1 i B-2, zorganizowanym przez Tajny Hufiec Harcerzy w Gdyni. Uszkodzeniom uległy jedynie niektóre budynki okalające Śródmieście. Nie uchroniono jednak w pełni portu. Szacuje się, że uległ on zniszczeniom w około 70%. Zniszczony w wyniku działań wojennych został ponownie uruchomiony dopiero kilka miesięcy po zakończeniu wojny, jednak uszkodzenia można było zauważyć gołym okiem jeszcze przez kolejnych kilka lat. Ich symbolem były zniszczone nabrzeża i urządzenia portowe, a przede wszystkim wraki zatopionych przez Niemców statków, blokujących baseny i wejścia do portu.

dr Dawid Gajos