Diapozytywy barwne Janusza Uklejewskiego – Śródmieście Gdyni (40 obiektów)
W udostępnionej kolekcji prezentujemy diapozytywy barwne autorstwa Janusza Uklejewskiego z lat 70., 80. i początku 90. XX w.
Diapozytyw, nazywany również slajdem lub przeźroczem, to pozytywowy obraz naniesiony na przezroczysty materiał. Obraz oglądany jest pod światło albo rzucany na większą powierzchnię (ekran lub ścianę) za pomocą rzutnika (diaskopu). Wynaleźli go w 1907 r. bracia Lumiére, którzy zastosowali technikę zwaną autochromem, pozwalającą na uzyskiwanie obrazu w naturalnych barwach. Obraz ze slajdów jest dużo wyraźniejszy, a kolory są bardziej żywe niż na wydrukowanej na papierze fotografii barwnej. W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej slajdy – oprawione w ramki (drewniane, plastikowe lub metalowe) – były używane do celów dydaktycznych, prezentacji na konferencjach itp.
Autor prezentowanej kolekcji, Janusz Uklejewski, urodził się 21.05.1925 r. w Grudziądzu, w domu powstańca wielkopolskiego. W 1931 r. rodzina przeniosła się do Dęblina, gdzie ojciec mógł podjąć pracę w warsztatach lotniczych Szkoły Podchorążych Lotnictwa.
Po ukończeniu gimnazjum w 1940 r. Janusz Uklejewski rozpoczął naukę zawodu fotografa w zakładzie fotograficznym Anny Złotnickiej w Dęblinie. Pracował tam od 1943 r. W tym czasie ukrył 65 odbitek fotograficznych pokazujących traktowanie jeńców wojennych przez Niemców w pobliskim obozie jenieckim. Po wojnie stały się one dowodem w procesach hitlerowskich zbrodniarzy wojennych. Pod koniec wojny Uklejewski został przymusowo skierowany do pracy przy budowie linii kolejowej do Warszawy. Dzięki temu powstały zdjęcia dokumentujące wysadzanie transportów wojskowych przez partyzantów.
Od jesieni 1945 r. Janusz Uklejewski był żołnierzem I Samodzielnego Batalionu Morskiego. W ten sposób fotograf znalazł się w Gdyni, w której zamieszkał i pozostał do końca życia.
Początkowo jako dziennikarz i fotoreporter współpracował z gazetami podejmującymi głównie tematykę morską. Najpierw była to Gazeta Morska, następnie Marynarz Polski i Morze. W latach 1948-1952 pracował dla Wojskowej Agencji Fotograficznej. Następnie zatrudnił się w Centralnej Agencji Fotograficznej (CAW). Tam pracował aż do do przejścia na emeryturę w 1990 r. Dzięki zatrudnieniu w tych agencjach jego prace były publikowane także w wielu ogólnokrajowych i lokalnych czasopismach. Z tych ostatnich były to m.in.: Dziennik Bałtycki czy Głos Wybrzeża.
Janusz Uklejewski jest autorem i współautorem wielu albumów. Już po śmierci artysty 22.02.2011 r. wydano jego album fotograficzny Moja Gdynia, który – jak wskazuje tytuł – poświęcony jest gdyńskim tematom.
W prezentowanej kolekcji pokazujemy najbardziej charakterystyczne miejsca i budynki w śródmieściu Gdyni. Wśród nich zobaczyć można również te powstałe przed wojną. Przeważają jednak gmachy wybudowane w czasach PRL-u, m. in. przystań pasażerska Żeglugi Gdańskiej na Nabrzeżu Pomorskim, akademik Wyższej Szkoły Morskiej przy ul. Sędzickiego 19 (tzw. „żagiel”), czy gmach Morskiego Instytutu Rybackiego przy ul. Kołątaja 1. Są też ogólne widoki miasta, wśród nich zdjęcia lotnicze, czy panoramy od strony Działek Leśnych i z Kamiennej Góry.
„Obiekty zakupiono w ramach zadania Zakup kolekcji diapozytywów, negatywów oraz odbitek pozytywowych autorstwa Janusza
Uklejewskiego. Dofinansowano ze środków programu Rozbudowa zbiorów muzealnych – program własny Narodowego Instytutu Muzeów – 2024 pochodzących z budżetu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.”
Dariusz Małszycki
Wybrana bibliografia
L. Przybylska, Wspomnienia o dziadku Januszu Uklejewskim, Rocznik Gdyński, 2012, nr 24, s. 172-179.
Moja Gdynia. Album fotografii Janusza Uklejewskiego, Gdynia 2011.
D.Król, O bohaterach tej strony, czyli o diapozytywach, https://historianaslajdach.pl/2022/04/18/o-bohaterach-tej-strony-czyli-barwnych-slajdach/#, dostęp. 11.03.2025.
